Van automaat tot artefact

Over de contextuele invulling van grammatica's en eindige automaten in het informaticaonderwijs

Links

Samenvatting

Met de invoer van het nieuwe examenprogramma informatica zijn de onderwerpen eindige automaten en grammatica's toegevoegd aan het programma. De auteurs van het examenprogramma hadden hierbij de intentie om deze onderwerpen instrumentaal in te zetten, en niet om er diepe theorie mee te bedrijven. Echter passen zowel de handreiking van de SLO als de gangbare lesmethoden een theoretische insteek toe.

In dit onderzoek wilden we het onderwijs over eindige automaten en grammatica's verbeteren. We hebben gepoogd de volgende onderzoeksvragen te beantwoorden:

  1. Welke contextuele invulling geven docenten in het voortgezet onderwijs aan de informaticalessen over eindige automaten en grammatica's?
  2. Welke aanbevelingen kunnen worden gedaan aan docenten en onderwijsondersteunende partijen om het voortgezet informatica-onderwijs over eindige automaten en grammatica's te verbeteren?

Voor de beantwoording van de vragen hebben we gebruikgemaakt van literatuuronderzoek, vragenlijsten en interviews. We construeerden een gesloten vragenlijst en namen die af onder zo veel mogelijk informaticadocenten. Een deel van de respondenten stelde zich beschikbaar voor een verdiepend interview. Met twee respondenten hebben we zo'n interview afgenomen.

Op basis van de resultaten kunnen we ten eerste indicatief concluderen dat de meeste docenten de onderwerpen te theoretisch aanvliegen, hetgeen niet in lijn is met de gedachte achter deze onderwerpen in het examenprogramma, zoals opgesteld door de commissie. De theoretische insteek is waarschijnlijk het gevolg van de interpretatie van de eindtermen door de SLO en de educatieve uitgeverijen.

We brengen drie concrete adviezen uit:

  1. We adviseren docenten om elkaar op te zoeken en in gesprek te gaan over de invulling van lessen over deze onderwerpen. Het doel van deze gesprekken is uitwisseling van lesmateriaal en -ideeën, om de lessen over eindige automaten en grammatica's minder theoretisch te maken.
  2. We adviseren educatieve uitgeverijen om hun lesmateriaal over eindige automaten en grammatica's te vernieuwen. Hierbij moet de aandacht gericht zijn op de praktische inzetbaarheid van deze concepten als instrumenten voor de constructie van digitale artefacten, in lijn met de oorspronkelijke intenties van de commissie die het examenprogramma heeft opgesteld.
  3. Ten slotte adviseren we het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om bij een volgende actualisering van het examenprogramma te kijken naar de positie van deze onderwerpen in het kernprogramma. We hebben indicatief aangetoond dat de onderwerpen wellicht beter thuishoren in een keuzethema, en dat ze voor havo zelfs helemaal kunnen worden geschrapt.

Door het lage aantal respondenten is ons onderzoek indicatief van aard. Een vervolgonderzoek met een kortere vragenlijst levert weliswaar minder inzicht op, maar kan wel een hogere representativiteit hebben. Verder zien we heil in een vervolgonderzoek waarin men ontwerponderzoek doet naar geschikt lesmateriaal voor eindige automaten en grammatica's. Een geschikt ontwerpdoel voor zulk onderzoek is een betere aansluiting op de gedachtegang achter deze onderwerpen: als praktisch instrument voor de constructie van digitale artefacten.